АЛМАТЫ
Қазақстанның ең дамыған және ең ірі қаласы Алматы өзінің табиғи сұлулығымен және космополиттік құрылымымен ерекшеленеді.
Алматыға қалай жетуге болады?
Түркістаннан Алматыға автобуспен, пойызбен, ұшақпен жетуге болады.
Автобуспен тасымалдау:
Түркістанның Интимақ ауданындағы автовокзалдан автобустар шығады. Автобуспен жүру шамамен 12 сағатты алады және билет бағасы 3500-4000 қазақстандық теңге аралығында өзгереді.
Пойызбен тасымалдау:
Қазақстанда теміржол желісі өте дамыған. Түркістан қаласы да орналасқан жеріне байланысты маңызды темір жол торабы болып табылады. Алматыға пойызбен барған жөн, әсіресе қыс айларында. Пойыздың саяхаты билет сатып алынатын пойыз түріне байланысты өзгереді және жол жүру уақыты 12 мен 18 сағат арасында өзгереді. Пойыз билеттерін «Қазақстан темір жолы» АҚ сайтынан немесе теміржол билеттерін сату кассаларынан сатып алуға болады.
Ұшақпен тасымалдау:
Түркістан халықаралық әуежайынан Түркістан қаласынан Алматыға рейстер бар. Ол да Түркістаннан 150 шақырымдай жерде. Алыстағы Шымкент халықаралық әуежайынан да Алматыға әуе арқылы жетуге болады. Әуе билеттерін авиакомпаниялардың сайттарынан немесе Түркістандағы билет сату кассаларынан сатып алуға болады. Scat Airlines, Air Astana және FlyArystan компаниялары негізінен Қазақстан бойынша ішкі рейстерге басымдық береді.
Алматы қаласының орталығына дейін тасымалдау
Алматыда вокзалдар мен автовокзалдар қала орталығына жақын орналасқан. Бұл жерден қала орталығына жету үшін таксилер мен автобустарды таңдауға болады. Автовокзалда және вокзалдың шығуларында көптеген таксилер бар, бірақ егер сіз Yandeks Taxi қолданбасын пайдалансаңыз, сіз үнемді және қауіпсіз саяхаттай аласыз. Әуежайдан қала орталығына таксимен жетудің орташа құны 2500-4000 қазақ теңгесін құрайды.
Алматы әуежайы қала орталығынан шамамен 18 км қашықтықта орналасқан. Ол алыс орналасқан. Алматы әуежайынан қала орталығына автобустар мен таксилермен жетуге болады. Әуежайдан қала орталығына келу терминалының шығуындағы аялдамадан шығатын №79 және 3 автобустарымен жетуге болады. Автобус билеті 80 қазақстандық теңге тұрады. №79 автобус әр 6 минут сайын сағат 05.00-ден 22.30-ға дейін жүреді. №3 автобус әр 45 минут сайын сағат 22.00-ден 06.00-ге дейін жүреді. Әуежай мен қала орталығы арасындағы жол шамамен 30 минутты алады.
Қалалық көлік
Алматы қаласы бойынша қалалық тасымалдау; Оны автобус, метро және такси қамтамасыз етеді. Автобустардың жүру бағыттары мен уақыттары туралы ақпаратты www.alatransit.kz сайтынан алуға болады. Метро 8 станциядан тұрады және 06.00-ден 24.00-ге дейін жұмыс істейді.
Баратын орындар
Алматыда қала орталығына жақын көптеген табиғи сұлулықтар, сондай-ақ көптеген жасыл аймақтар мен саябақтар бар.
Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұражайы: Қазақстан Республикасының Орталық Мемлекеттік мұражайы Алматыдағы ең көп келушілер бар мұражай болып табылады және тарихқа дейінгі дәуірден қазіргі Қазақстанға дейінгі көптеген тақырыптар бойынша қызықты көрмелер өткізеді. Мұражай Орталық Азиядағы ең ірі мұражайлардың бірі және келушілер үшін сағат 9.30-дан 17.30-ға дейін ашық.
Көк базар: Алматыдағы Зенков көшесіндегі Көк базар Алматының символы, сонымен қатар туристік бағыт. Жүз жылдан астам тарихы бар бұл нарықта азық-түлік тауарларынан бастап, киім-кешек пен жиһазға дейін сан алуан өнімдер бар. Заманауи үні бар шынайы базар деп атайтын Көк базар Қазақстанның сауда мәдениетіне тән мұражай іспетті.
Медеу: Медеу – Алматы маңында, теңіз деңгейінен 1691 метр биіктікте орналасқан спорт кешені. Ол сонымен қатар әлемдегі ең биік мұз айдыны атағын алады. Алатау тауларымен қоршалған Медеу тамаша көріністерімен және жағымды атмосферасымен келушілерді тартады.
Шымбұлақ тау шаңғысы курорты: қала орталығынан 30 минуттық жерде орналасқан Шымбұлақ тау шаңғысы курорты жазғы және қысқы маусымда келушілерді тартады. Қазақстанның түкпір-түкпіріндегі танымал демалыс орны Шымбұлақ та жылдың барлық мезгілінде көптеген шетелдік қонақтарды қабылдайды.
Панфилов саябағы: Халық арасында 28 гвардиялық панфиловшылар саябағы деп аталатын саябақ Алматыдағы Зенков соборының айналасында орналасқан қалалық саябақ болып табылады. Ол Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Мәскеуді неміс басқыншыларынан қорғау кезінде қаза тапқан Алматы жаяу әскерлерінің 28 жауынгеріне арналып, өз атауын сол жерден алды. Бұл топ үлкен шығынға қарамастан немістердің Мәскеуге ілгерілеуін едәуір кешіктіріп, қаланы қорғауға уақыт ұтып алған командир Иван Панфиловтың есімімен аталды. Саябақтың ішінде соғыста қаза тапқан кеңес жауынгерлеріне арналған мүсін, олардың естелігін мәңгілік сақтау үшін мүсіннің алдында үнемі жанып тұрған от бар.
СИПАТТАМА
Алтынемел - Жетісу Алатауының оңтүстік сілемдерінің арасында орналасқан ұлттық табиғи саябақ.
Жер көлемі - 520 мың гектар. Саябақ аумағында туристерді қатты қызықтыратын бірегей табиғи құрылымдар және байырғы тарих ескерткіштері орналасқан. Шатқалдарында ежелгі адамдардың тасқа қашап салған суреттерін көруге болады. Қапшағай мемлекеттік аңшылық шаруашылығы негізінде 1996 жылы құрылды.
Географиялық орны
Алматы облысы Кербұлақ және Панфилов аудандарында орналасқан.
Жер бедері
Аумағы 469620 га. Бақтың құрамына Қапшағай бөгенінің солтүстігі бөлігі мен Іле өзенінің оң жағалауы, Жетісу (Жоңғар) сілемдері: Кіші және Үлкен Қалқан, Ақтау, Қатутау, Дегерес, Матай, Шолақ, Қояндытау таулары және өте сирек кездесетін табиғат ескерткішінің бірі – «Әнші құм» («Айғай құм») кіреді. Қапшағай бөгенінің оң жағалауындағы тау етегі жазықтығында көптеген қорғандар (мысалы, сақ хандарының қабірі – Тигрхауда, 7 – 4 ғасырлар), тау сайларында әр түрлі жануарлардың суреті салынған жартас көрмесі бар.
Климаты
Бақтың климаты қатаң континенттік, қысы суық, жазы ыстық. Жылдық жауын-шашын мөлшері 330 мм-ден аспайды. Қаңтардың орташа температурасы – 8,6°С, шілденің орташа температурасы 26°С. Қар аз түседі, ол жабайы жануарлардың қыстап шығуына қолайлы жағдай туғызады.
Өсімдігі мен жануарлар дүниесі
Бақ флораға бай, онда жоғары сатыдағы өсімдіктердің 1500 түрі, «Қызыл кітапқа» енген 22 түрі (мысалы, Мүсілім сылдыршөбі, Қопал таспашөбі, Іле бөріқарақаты, т.б.) бар. Бақ жануарлар әлеміне де бай. Омыртқасыздардың ішінде ең көп кездесетіні – өрмекшітәрізділер мен жәндіктер. Жәндіктердің 5000-нан аса түрі белгілі, оның 25 түрі Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген. Мысалы, Галузо отынкескіш қоңызы, Сольский барылдауық қоңызы, дала сколиясы, жолақты тораңғы көбелегі, т.б. Омыртқалы жануарлар фаунасы да бай. Балықтың 20 түрі, оның ішінде 3 түр эндемиктер (балқаш алабұғасы, балқаш шармайы, бір түсті салпыерін) болып саналады. Қосмекенділерден жасыл құрбақа, қызылаяқ бақа және көлбақа бар. Бауырымен жорғалаушылардың 25 түрі кездеседі. Мысалы, қалқантұмсық жылан, дала тасбақасы, жалтырауық жармасқы, оқжылан, т.б. Құстардың 200 түрінің 174 түрі саябақта ұялайды. 18 түрі «Қызыл кітапқа» енгізілген, мысалы, қара дегелек, балықшы тұйғын, жұртшы, үкі, т.б. Сүтқоректілердің 70-тен астам түрі мекендейді, олардың ішінде ортаазия тас сусары, шұбар күзен, ортаазия өзен құндызы, Тянь-Шань арқары және бозтүсті ергежейлі қосаяқ қорғауға алынған. Саябақта 1976 – 77 жылдардан бері ақ бөкендер, 400-ден аса құлан мекендейді. Табиғатта сирек кездесетін бір түр – Пржевальский жылқысы дүние жүзінде бірнеше зообақта ғана сақталған. 2003 жылы саябаққа Германиядан бірнеше жылқы әкелініп, жерсіндірілді. Саябақта табиғат шежіресі жүргізіліп, жан-жақты жабдықталған бірнеше туристік маршруттар жұмыс істейді.
Саябақ археологиялық ескерткіштер мен ежелгі таңбалар және суреттер салынған үңгірлермен тастарға бай. Сақ дәуірінде салынған «Бесшатыр» обаларының маңызы үлкен. Ш.Ш.Уәлихановтың тарихи-мемориалдық мұражайы осында орналасқан. Саябақта өсімдіктердің 1800 түрі: балқаш сексеуілі, баялыш, шырша, үйеңкі, тораңғы, қызыл тал, жиде, жыңғыл, сексеуіл, қылша, т.б. өседі. Саябақтың жануарлар әлемі де алуан түрлі: сүтқоректілерден құлан, қарақұйрық, арқар, түлкі, тас сусары, қоян; құстардың 15 түрі: бүркіт, тазқара, ителгі, кекілік, қырғауыл, бұлдырық; балықтардан сазан, көксерке, ақмарқа, табан балық, т.б. кездеседі. Омыртқасыз жануарлар дүниесі толық зерттелмеген. Саябақта 17 қорықша бекеті және бірнеше туристік маршрут жұмыс істейді.
кешен бірнеше мұражайлық нысандардан тұрады.
Саяси жер аударылған «халық жауларын» таситын «Сталиндік вагоны», немесе оны басқаша «Қызылша» деп атаған.
«Қасірет қақпасы» монументі – киелі жерге кірудің нышаны іспеттес, бұл жерде екі дүние – тірілер мен бақи болғандар кездесетіндей. Монумент қайтыс болған күйеуі мен жоғалтып алған балаларын қайғырған әйелді бейнелейді. Қақпадан өтіп бара жатып бас ию қажет, бұл – қуғын-сүргін жылдары мерт болған адамдарға жасалған Тағзым!
Ескерткіш белгілер - лагерде отырған 62 ұлттың тұтқын-әйелдеріне деген естелікті мәңгі сақтау үшін Қазақстан Республикасындағы шетелдік мемлекеттердің елшіліктері мұражай аумағында орнатуда.
«Түңілу мен әлсіздік» композициясы шарасыздықты, бостандыққа шығуға сенімсіздіктің, сондықтан да мойынұсынғандық пен әлсіздікті бейнелейді.
«Күрес пен үміт» композициясы тұтқыннан құтылу үміті мен ниетінен поэзияға, еркіндікке бет бұрған әйел бейнесінде сомдалған.
«Көз жасы» стеласы. Стела лагер тозағын көргендерге арналған. Онда бұрынғы КСРО территориясында орын тепкен ГУЛАГ-тың картасы бейнеленген. Сондай-ақ, Қазақстанның аумағында орналасқан Карлагқа бағынысты 11 лагердің атауы жазылған. Тікенекті сымның аржағындағы әйелдер мен балалардың қасіретті тағдыры көрініс тапқан.
Барак – «антикеңестік әрекеттерге баратын әлеуметтік қауіпті» деп танылған тұтқын әйелдер тұрған үй.
«АЛЖИР» тұтқындарын балаларынан айыру» диорамасы баракта көрсетілген.
«Алаш» бағының ауданы 1,5 гектар жерді құрайды. Бұл жерде кезінде «АЛЖИР» тұтқындары еккен алма бағы болған. Бүгінде осы бақты қалпына келтіру жұмыстары жүргізіліп жатыр.
Мұражай ғимараты кесілген конус пішіндес. Бұл құпиясы мен сыры мол қобдиша, қайғы сақтау орны іспеттес. Ғимараттың терезесі жоқ, бірақ жарық экспонаттарға жоғарғы жақтан түсіп тұрады және құпия біртіндеп ашылады дегенді меңзейді. Мұражайға кіру тоннельден басталады. Тоннель мен оның қабырғасында салынған суреттер халықтың қуғын-сүргін жылдарындағы қиын-қыстау тағдырын көрсетеді. Тоннельде тоталитаризм дәуіріндегі жер аудару вагондары мен арбалардағы қуғынға ұшыраған адамдар, ату жазасына кесілгендер бейнелері кескінделген.
Мұражай экспозициялары екі қабатқа қойылған. «Алаш» залының экспозициялары Қазақстанның Ресейдің патшалық империясы құрамына кірген кезден бастап Кеңестік кезеңді, 1937 жылдың жаппай қуғын-сүргінін көрсетеді.
«АЛЖИР» залы ақмолалық лагерінің тарихына арналған.
Жер аудару экспозициясы бір тұтас халықтарға жүргізілген жаппай саяси қуғын-сүргін саясатын көрсетеді. Қазақстанға 1,3 млн аса адам мәжбүрлеп аударылды. Қазақстанға жер аударуға немістер, түріктер, корейлер, поляктар, шешендер, қырым татарлары ұшырады. Адамдар Қазақстанға мәжбүрлеп әкелінгенімен, олардың көпшілігі оны екінші отаным деп есептеді.
ХХ ғасырдың 40-50 жылдарындағы саяси идеологиялық қуғын-сүргіндер. 1940 жылдардың аяғы мен 1950 жылдардың басында сталиндік қуғын-сүргіннің үшінші толқыны өзінің жалғасын тапты. «Звезда» және «Ленинград» журналдарында жарияланған БК(б)П қаулыларынан кейін зиялы қауымды қуғындаудың, идеологиялық жағдайдың шиеленісуінің жаңа орамы басталды. Саяси-идеалогиялық қысым әдебиеттен бастап музыка, жаратылыстану, қоғамдық ғылымдарды түгел қамтып, 1953 жылы «Дәрігерлер ісімен» аяқталды. Қазақстанда «Бекмаханов ісі» қолдан жасалды.
1986 жылғы желтоқсандағы оқиғалар. 1986 жылғы 16 желтоқсанда демократиялық процестерге сенім артқан студенттер мен жас жұмысшылар Алматы қаласының Орталық алаңына шықты. Ресми Мәскеу бұл оқиғаны ұлтшылдықтың көрінісі деп бағалады.
Желтоқсан оқиғасы барысында көптеген адамдар жарақаттанды. Көпшілігі сотталды, олардың 99-ы түрлі мерзімге абақтыға жабылды. 19 жасар Қ. Рысқұлбековті ату жазасына кесті.
Өткенді еске алу – орныққан ұлтаралық келісімнің негізі болып табылады.
Астана
— Қазақстан Республикасының астанасы. 1997 жылғы 10 желтоқсаннан бастап астана статусына ие.
Миллионер қаласы мәртебесіне 2017 жылдың маусымында қол жеткізілді, ол кезде тұрғындар саны 1 002 874 тұрғын болды. Астана елдің солтүстігінде Есіл өзенінің жағасында орналасқан. Әкімшілік жағынан қала 4 ауданға бөлінген.
Қазақстанның астанасын Алматыдан Ақмолаға ауыстыру туралы ұсынысты Президент Нұрсұлтан Назарбаев ұсынды. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесі 1994 жылы 6 шілдеде ауыстыру туралы шешім қабылдады. Орталық мемлекеттік органдардың Ақмолаға ресми көшуі 1997 жылғы 10 желтоқсанда басталды.
Президенттің 1998 жылғы 6 мамырдағы Жарлығымен Ақмола атауы Астана болып өзгертілді.
Жаңа астананың халықаралық тұсаукесері 1998 жылғы 10 маусым күні өтті.
Шымкент
19 Haziran 2018 tarihine kadar Güney Kazakistan bölgesinin merkezi.
Şehirde 1.121.809 kişi yaşamaktadır (1 Ekim 2019)[6]. Kazakistan'ın diğer şehirleriyle karşılaştırıldığında nüfus bakımından 3. sırada yer almaktadır. Ayrıca Çimkent, Kazakistan'ın başlıca sanayi, ticaret ve kültür merkezlerinden biridir. Çimkent şehri 2020 yılında BDT'nin kültür başkenti statüsünü aldı
Тараз
Жамбыл облысының орталығы. XVIII ғасырда бұл қала Әулие-Ата деп аталған. 1936-1937 жылдар аралығында Мирзоян деп аталған. 1937-1997 жылдары Жамбыл, 1997 жылы 8 қаңтарда тарихи аты - Тараз атауы қайтарылды.
Актау
Қазақстанның оңтүстік-батысындағы қала, Маңғыстау облысының орталығы. Қала теңіз және әуе порты болып табылады.
1964 жылдан 1991 жылға дейін украин ақыны Тарас Шевченконың құрметіне "Шевченко" аталған болатын.Кеңестік ғылымға сәйкес Еуропа мен Азияның шекарасы Мұғалжардан басталып, Ембі өзенінің бастауына дейін, одан Ембі бойымен Каспий теңізіне дейін жүргізілетін. 1950 жылдарға дейін Қазақстан аймағындағы Еуропаның шекарасы Жайық өзенінің бойымен өтетін.
Атырау
Қала жеріндегі белгілі тұңғыш тұрақты қоныс — қазіргі «Орбита» стансасы қасындағы Алтын Орда кезеңіндегі болған Лаэти асары. Ноғай ордасы кезеңінде балықшылардың тұрақты Үйшік қонысы Жайық өзені сағасында орналасқан.
Казак-орыстар жаулап ала бастағанда 1640 ж. Яицкий городок аталған қалашық салынған. Жайықтың жоғарысында Верхний Яицкий городок (қазіргі Орал қаласы) деген қалашық салынғасын, Нижний Яицкий городок деп аталып кеткен, соңынан ол — Усть-Яицкий городок.
Ресей ханшайымы Екатерина II Яик өзенін (Жайықтың орысша атауы) Урал деп атауын жарлығымен бекіткенде, қаланың атауы Гурьев городок, Гурьев деп өзгертілген.
Қызылорда
Қазақстанның оңтүстігіндегі қала, Қызылорда облысының әкімшілік, экономикалық және мәдени орталығы (1938 жылдан). Сырдария өзенінің оң жағалауында орналасқан. Тұрғыны 278 581 адам (2023). 8 әкімшілік-аумақтық бірліктен тұрады: Қызылорда қаласы, Тасбөгет, Белкөл кенттері, Қосшыңырау, Қызылжарма, Қызылөзек, Ақсуат, Ақжарма ауылдары. Қала теңіз деңгейінен 126-130 м биіктікте жатыр. Қала аумағы өзенді бойлай оңтүстік-шығыстан солтүстік-батысқа қарай төртбұрышты пішінде созылып жатыр. Жер аумағы 3683 га. Қаланың 17,0 га аумағы теміржол тораптарына, 165 га аумағы көліктік көшелерге, 19 га аумағы талы жоқ қала бақтары мен демалыс орындарына, 51 га алқабы шөлді-шөлейітті орындар үлесіне тиеді
1. Астана
Астана – Тәуелсіз Қазақстанның символы және бас қаласы. Дәл осы жерде ең маңызды саяси және экономикалық оқиғалар өтеді. Мұнда ҚР Президентінің резиденциясы – Ақорда, елдің ең басты монументі – Бәйтерек, сондай-ақ танымал «Атамекен» этно-мемориалдық кешені бар. Ашық аспан астында орналасқан кешендегі шағын макеттер сізге қалада серуендеп жүргендей күй кештіреді. Ал 2017 жылы Астанада EXPO-2017 халық көрмесі өтеді. Бүгінгі Астана – Қазақстанның мақтанышы.
2. Алматы
Алматы үлкен іскерлік және мәдени орталық десек те болады. Ұзақ жылдар бойы қала Қазақстанның астанасы болған. Ол өзінің архитектуралық ескерткіштері және сұлу табиғатымен де танымал. Онда «Медеу» мұз айдыны, Көктөбе, 28 гвардиялық-панфиловшылар саябағы, Тәуелсіздік монументі, тағы өзге де көрікті жерлер көп. Биік тау баурайындағы қала бүгінде мәдени, тарихи, өндірістік ортаға айналған.
3. Шымбұлақ
«Шымбұлақ» тау шаңғы курорты – Іле Алатауы шатқалында 2510 метр биіктікте орналасқан. Жайлы климат, шуақты күндердің көптігі, тұрақты қар жамылғысы және табиғаттың таңғажайып көрінісі бұл жерге қысқы спорт түрлерін жақсы көрушілерді ғана тартып қоймайды. Сонымен қатар табиғат аясында, таза ауамен тыныстауды жақсы көретін жандар үшін де таптырмас орын. Онда келушілерге арналған үлкен шаңғы трассасы бар. Шаңғыға алғаш тұрған адамдар да, бұл спортпен кәсіби айналысатын жандар да сол жерден табылады. Шымбұлақтағы қалың қар қабаты желтоқсаннан сәуір айына дейін жатады.
4. Түркістан
Қазақстанның ең көне қалаларының бірі. Оның ең басты көрнекті жері V ғасырда іргесі қаланған Қожа Ахмет Ясауи кесенесі. Ол сол заманның ерекше сәулет туындысы болып табылады. Күмбезі қыштан соғылған ғимарат ішінде үлкенді-кішілі 35 зал мен бөлме бар. Олардың барлығы бір-бірімен қос қабатты 8 дәлізбен және әртүрлі өтпелі баспалдақтармен жалғасып жатады. Орталық залда үлкен қазан орналасқандықтан ол жер «қазандық» деп аталады. Қазан түркі халықтарының қонақжайлылығы мен бірлігінің символы болғандықтан оның көлеміне аса мән берілген. Диаметрі 2,45, салмағы 2 тонна. 7 металдың қоспасынан жасалған дүние.
5. Шарын шатқалы
Бұл Қазақстанның өте көне және көркем жерлерінің бірі. Алматыдан шамамен 200 шақырым жерде орналасқан. Ұлттық паркінің құрамына кіретін Шарын шатқалы отандық және шетелдік туристерді таңғажайып көріністерімен тамсандыратыны рас. Шатқал 12 миллион жылға жуық шөгінді тау жыныстарынан қалыптасқан. Оның құздарының биіктігі 150-300 метрге жетеді. Мұнда өсімдік атаулының 1500 жуық түрі бар, 17-сі Қазақстанның Қызыл кітабына енген.
6. Балқаш көлі
Балқаш көлі – Қазақстанның оңтүстік-шығысында орналасқан тұйық көл. Аумағы Алматы, Қарағанды, Жамбыл және Шығыс Қазақстан облыстарын қамтиды. Каспий және Арал теңіздерінен кейін аумағы бойынша 3-орында. Көлдің батыс бөлігіндегі суы тұщы, ал шығыс бөлігіндегісі ащы болып келеді. Тіпті оның әртүрлі болуы ғарыштан да байқалады екен. Көлде балықтың 20-ға жуық, ал құстың 120-ға жуық түрі мекендейді. Оның 12-сі Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.
7. Бурабай курортық аймағы
Бурабай Көкше өлкесіндегі ғажап мекен. Мұндағы ең танымал жер Жұмбақтас десек, артық айтпаймыз. Оның тұрпаты бір қарағанда египеттік сфинксті, енді бірде кемпір кейпін, кейде сұлу қызды көргендей әсер қалдырады. Бурабай және Үлкен Шабақты көлдерінің арасындағы қылтадан табиғаттың керемет сұлулығын көре аласыз. Жаныңызды жадыратар жазда көл жағасында демалсаңыз, қыста көңіліңізді сергітер спорттық сауықтарға аударуға болады.
8. Байқоңыр қаласы
Бұл қалада өзі аттас алғашқы және әлемдегі ең үлкен космодромдардың бірі орналасқан. Мұндағы көрнекті жердің барлығы осы саламен байланысты. Туристер арасында Байқоңыр ғарыш алаңы тарихының мұражайы, Халықаралық ғарыштық мектеп, Гагариндік ұшу алаңы, ғарышкерлер аллеясы аса танымалдылыққа ие. Сондай-ақ ұшу алдында ғарышкерлер тынығатын «Космонавт» қонақүйі бар. Ұшыру саны бойынша Байқоңыр ұзақ жылдар бойы өзінің алдағы орнын сақтап келеді.
9. Хан Тәңірі шыңы
Қазақстан Республикасының Қырғызстан және Қытаймен шекарасындағы ең жоғарғы биік шыңы болып табылады, шамамен 7 мың метрдей. Әлемдегі ең әдемі шыңдардың бірі. Оның төртқырлы пирамида іспеттес формасы оған ерекше көрік береді. Шыңның бір жақ бетін мәрмәрлі қабырға безендірген. Оны бағындыруды көптеген туристер армандайды.
10. Ақсай сынтастары
Бұл қола дәуірінен сақталған ескерткіштер тобы. Қарағанды облысы Жаңаарқа ауданының Ақтау станциясынан солтүстік-шығысқа қарай 15 км жерде орналасқан. Саны 10-нан асады. Бірінің жоғарғы жағында адамның екі көзі, мұрны, аузы бейнеленген. Басқаларының басы үшкірленген қой мен жылқының тұмсығына ұқсас. Бұлар қола дәуірі бақташыларының киелі жануарлары — қой мен жылқының құрметіне қойылған сияқты. Зерттеулер Ақсай сынтастарының б. з. б. IX-XI ғасырларда қашалғанын көрсетеді. Оны алғаш Ә.Х. Марғұлан басқарған Орталық Қазақстан археологиялық экспедициясы зерттеген.
11. Сақ қорғандары
Бұл қорған қазбалары Қазақстанды V-VI ғасырларда мекен еткен ежелгі тайпалардың мәдениеті, өнері, діні жайлы құнды деректер берді. Мұндай қорғандар елімізде көп болғанымен, басты шоғырланған жері Есік өзенінің маңы болып табылады. Көп қорғандар өткен заманнан бері тоналған. Алайда атақты «Алтын адам» табылған «Есік» қорғаны аман қалған. Ол жерден алтын киімді сақ жауынгерінің мүрдесінен бөлек, 4000 мыңға жуық түрлі әшекей-бұйымдар табылды. Бүгінде онда «Есік» мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-мұражайы бой көтерген.
12. Тамғалы тас петроглифтері
Өткен ғасырдың мәдени ескерткіштері, тасқа қашалған жазбалар Қапшағай қаласының аумағында Іле өзені маңында орналасқан. Оларды «жазба тастар», «қызыл тастар» деп атайды. Ал жергілікті тұрғындар «тамғалы тастар» деп атайды. Тамғалыны ежелгі шығармашалық көрме десек те болатын шығар. Себебі тас бетінде қашалған суреттер тарих қойнауының тереңде жатқандығын айғақтайды. Онда жануарлар мен адамдардың ежелгі өмір сүру салты бейнеленген.
13. Бекет ата жерасты мешіті
Маңғыстау облысындағы Үстіртте орналасқан Бекет ата жерасты мешітіне арнайы зиярат етіп келушілер көп. Облыс орталығы Ақтау қаласынан Қарақия ойпаты арқылы Жаңаөзен қаласына жетіп, әрі қарай міндетті түрде Шопан ата қорымына соғады. Кей аңыздарға қарағанда қорым, Қожа Ахмет Ясауидің шәкірті Шопан ата салдырған жерасты мешітінің төңірегіне салынған.
14. Іле-Алатау ұлттық паркі
Бұл жер өзінің қайталанбас көркемдігімен, мәңгі мұз басқан шыңдары, биік таулары және жасыл ормандарымен ерекшеленеді. Ол теңіз деңгейінен 600-4540 м биіктікте орналасқан. Саябақтың флорасында 1 мыңнан астам өсімдік түрі бар. Олардың 36 түрі Қазақстанның Қызыл кітабына тіркелген. Сондай-ақ аумағында Талқыз және Түрген ескі қалашықтарының орны сақталған. Түрген шатқалында ертедегі темір дәуірінің зираттары мен Есік өзенінің бойында сақ қорғандары бар. Бутаков сарқырамасы, реликті мүк басқан Шыңтүрген шыршалары да табиғат ескерткіштері болып саналады.
15. Баянауыл ұлттық паркі
Бұл Қазақстан аумағында ерекше қорғауға алынған жерлердің бірі. Табиғи флора мен фаунаны сақтау мақсатында 1985 жылы құрылған. Онда сізді таңқалдыратын әртүрлі пішіндегі жартастарды кездестіруге болады.
16. Қатон-Қарағай ұлттық табиғи паркі
Бұл – Қазақстандағы ең үлкен ұлттық парк. Ондағы флора мен фаунаның алуан түрлілігі кімді де болса тамсандырады. Алдын ала алынған мәліметтерге қарағанда, парк аумағында тамырлы өсімдіктердің мыңнан аса түрі өседі. Олардың ішінде 30 түрі Қызыл кітапқа енген. Парктің басты игілігі болып табылатын орман ол аумақтың 34 пайызын алып жатыр.
17. Ұлытау таулары
Ұлытау – Сарыарқаның оңтүстік-батысындағы аласа таулы массив. Қарағанды облысы Ұлытау ауданы жерінде орналасқан. Солтүстіктен оңтүстікке қарай 200 км-ге созылып жатыр. Ұлытауда сақталған ескерткіштер палеолит пен неолит дәуірлеріне жол бастайды. Археолог-ғалымдар өткен дәуірдегі адамдардың мекендерін және еңбек құралдарын тапты. Қаракеңгір өзенінің жағасында палеолит дәуірінің Қазақстандағы ең ірі шеберханасы табылды. Осы күнге дейін «мұртты қорғандардың» құпиясы ашылған жоқ. Бір археологтар бұл мәйіт басына салынған құрылыстар десе, екіншілері көне обсерватория дегенге саяды.
18. Маңғышылақ түбегі
Маңғышылақ түбегі жайлы алғашқы деректер IX ғасырда араб герографының жазбаларында кездеседі. Қазақстан ескерткіштерінің жартысынан көбін осы жерден кездестіруге болады. Орта ғасырларда Маңғышылақ Шығыс пен Батыс арасын байланыстыратын сауда-экономикалық орталығы болған.
19. Үстірт
Ол – батыста Маңғыстау түбегі мен Қарабұғазкөл шығанағы, шығыста Арал теңізі мен Әмудария атырауы аралығын алып жатқан дөңесті аймақ. Қайталанбас табиғаты мұнда келгендерді қызықтырары анық. Өңірде табиғи қазба байлықтары кездеседі. Әрине, олардың қатарында бірінші орында мұнай тұр.
20. Каспий маңы ойпаты
Солтүстігінде Жалпы Сырт қыратымен, шығысында Үстірт және Маңғыстау тауларының етегімен, батысында Ергене қыратымен шектеледі. Ұзындығы батыстан шығысқа қарай 1000 км-ден астам. Каспий маңы ойпаты шөлейт және шөл аймақтарды қамтиды. Сортаң бозғылт қоңыр және қоңыр топырақ сипатты сор мен сортаң кең көлемде таралған. Солтүстігінде жусанды-бетегелі, оңтүстігінде жусанды-сораңды өсімдіктер басым. Жануарлардан ұсақ кеміргіштер – сарышұнақ, қосаяқ, аламан тышқаны, т.б. жиі кездеседі. Еділ мен Жайықтың аралығындағы құмдарда ақбөкен, қарсақ кездеседі.
21. Дегелең таулы массиві
Дегелеңнің ұзындығы 20 км алып жатыр. Оның аумағында 1991 жылы Семей ядролық сынақ алаңы болған. 1961 және 1989 жылдар аралығында 200 ядролық сынақ жүргізілген.
22. Алакөл көлі
Алакөл — Қазақстандағы Алматы және Шығыс Қазақстан облысының аумағында орналасқан тұйық көл. Қазақстандағы ең ғажайып көлдердің бірі десек, артық айтпаймыз. Аумағы 20 мың гектардан асатын бұл өлкеге денсаулығын түзетуге келетін жандар қатары көп. Көл суы минералды ресурстарға, йодқа, тұзға, химиялық элементтерге бай болғандықтан, оның денсаулыққа пайдасы тіпті медицинада дәлелденген.
23. Қайыңды көлі
Қайыңды 1911 жылы орын алған жер сілкінісінің әсерінен пайда болған. Көшкін жылжу нәтижесінде ол жолаушының көз алдында біршама сюрреалистік көрініс тудырады: суға батқан кемелерге ұқсас Тянь-Шань шыршаларының діңгектері тура судың ішінен 15 метрге дейін көтерілгендей.
24. Зайсан көлі
Қазақстанның үлкен әрі ерекше тұщы көлдерінің бірі. Қараңғы түсе көл жағасынан естілетін дыбыстарға байланысты оны кейде «қоңыраулы сыңғыр көлі» деп те атайды.
2
